Tarihçe
Giriş
Kıbrıs’ta sendikal hareketin geçmiş ve şimdiki durumunuanlayabilmek için Kıbrıs’taki politik
gelişmeleri de anımsamak gerekmektedir. 1878’e kadar osmanlı idaresinde kalan Kıbrıs  bu  tarihte
İngilizlere  kiralanmış  ve  nihayet   1960 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti kurulmuştu. 21 Aralık 1963 olayları
ve sonrasında Kıbrıs Cumhuriyetini kuran Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar kendi idareleri altında
yaşamaya başladılar. Ancak koşullar gereği  çalışma yaşamı hem her toplumun kendi idaresi altında
hem de karaışık olarak devam etme durumunda oldu.
15 Temmuz 1974 darbesi ve bunu izleyen 20 Temmuz Barış Harekatı sonrası ise tamamen yeni politik
bir ortama girildi. Artık her iki halk da kendi yönetimleri altında yaşamaya başladılar. İngiliz üslerinde
ve Birleşmiş Milletlere ait işyerleri dışında pek fazla ortak çalışma alanı kalmamıştı. Son olarak ise 23
Nisan 2003’te iki kesim arasında gidiş gelişlerin nisbeenı serbest olması da yeni bir ortam yaratmıştır.
1915-1960 Dönemi
Kıbrıs’ta emekçilerin örgütlenme çalışmaları Limasol’da 1915 yılına kadar uzanır. İşçi dernekleri yerini
yavaş yavaş işçi birliklerine yani sendikalarına bırakmaya başlar. 1930-1940 döneminde sendikaların
kurulması ve bunların Sendikalar Mukayyidliğine kaydedilip tanınmaları için ciddi mücadeleler
verilmiştir. 1932-1938 döneminde madencilik sektöründe yabancı sermaye tarafından işletilen
madenlerde özellikle bakır ve demir maden ocaklarında çalışan işçi sayısı giderek artıyordu. İnşaat
sektörü, alkollü içecek, tütün ve dericilik sektörü de giderek ayrı sanayiler olarak gelişmekte idi.
Kıbrıs’ta ilk sendika 1931 yılında Lefkoşa Ayakkabıcılar Sendikası ismi altında kuruldu ve Sendikalar
Yasası’nın kabul edilmesini takiben 1932 yılında ilk sendika olarak kaydedildi. 1940 yılı sonuna kadar
62 sendikanın daha kurularak toplam 3,389 üyeye ulaşıldığı görülmektedir. İlk toplu sözleşme
sendikaların işverenlere baskısı, eylemleri ve grevleri sonucunda 1939’da Lefkoşa’da imzalanır.
1 Mart 1944’de 23 gün süren grev Kıbrıs işçi sınıfı sendikal hareketinin uyanışında büyük rol oynar.
Yapılan bu mücadelelerde, sendikların tam olarak tanınması, günlük ücretlerin zamlanması, hayat
pahallılığı zammı, haftada 44 saatlik çalışma süresi, metal ve maden işçilerinin çalışma koşullarının
iyileştirilmesi, sigorta şartları, ölümle sonuçlanan iş kazalarında ödenen tazminatın her 10 yılda bir
arttırılma ve benzeri hakları kazanıldı. İnşaat sekröründe çalışan işçiler içinde de mücadele
sürdürüldü. Bu mücadeleler sonunda günlük ücretin arttırılması, sosyal yardım fonu, doktor ve tedavi
fonu, izin ve bayram atili  ikramiyesi, işyerinde güvenli çalışma ortamının sağlanması ve benzeri haklar
kazanıldı. Kıbrıs’ta bu tarihe kadar yaşanan en sıkı mücadele grevcilerle grev kırıcıları arasında 1948
yılında yaşandı. Bu mücadelerde Kıbrıslı Türkler Kıbrıslı Rumlarla ön saflarda oldular. 1948 Ocak
ayında Kıbrıslı Türk Sendikalar Birliği ve PEO temsilcileri aralarında sendikal eylemlerde ve birbirlerini
bağlayan konularda bir eylem birliği nalaşmasına karar verdiler ve uyguladılar.
Kıbrıslı Türkler ve Sendikalar
1943 yılında Kıbrıslı Türkler kendi sendikalarını kurmaya başladılar. İlk önce marangozlar kendi
Kıbrıs Türk İşçi Birliğini (sendikasını) kurdular. Bunu takiben Telefon Müstahdemleri Sendikası ve
Lefke Maden İşçileri Sendikası 1943 yılında kuruldular. Bazı sendikalar 1946 yılında Türk İşçi Birlikleri
Federasyonu’nu kurdular. Yine aynı dönemde Güneş Türk İşçileri Sendikası kuruldu. 14 Aralık 1954
tarihinde 10 Kıbrıs Türk işçi sendikası bir araya gelerek Kıbrıs Türk İşçi Birlikleri Federasyonu’nu
kurarlar. Federasyonumuz daha sonra ismini Kıbrıs Türkİşçi Sendikalan Federasyonu (TURK-SEN)
olarak değiştirir. TÜRK-SEN’i kuran sendikalar şunlardı:
a. Lefkoşa Hükümet Türk İşçileri Birliği
b. Lefkoşa Ekmekçi İşçileri Birliği
c. Mağusa ve Kazası Askeri Türk İşçileri Birliği

ç. Mağusa Liman Türk İşçileri Birliği
d. Mağusa Umum Türk Arabacılar Birliği
e. Mağusa Umum Türk İşçileri Birliği
f. Kıbrıs Umum Gemiciler Birliği (Mağusa)
g. Larnaka Türk Mavnacılar Birliği
h. Larnaka Türk Hammalar Birliği
ı. Limasol Limanı Türk İşçiler Birliği
Kıbrıs Cumhuriveti’nin Kuruluş ve Sonrası Dönem
Sömürge yönetiminin sona ermesi ve 1960 yılında Kıbrıs Cumhuryieti’nin kuruluşu ile sendikal
mücadele güçlenmeye ve kitlesel olarak yığınsallaşmya başladı. Beyaz ve mavi yakalı iş gücü giderek
daha orgütlü hale geldi. PEO ve SEK yanında PASYDY, POED, OELMEK, OLTEK, ETYK, POAS ve
DEOK ve başka sendika ve federasyonların oluşum ve güçlendiği sürece girildi. 1962 yılında TÜRK-
SEN’in de katılımı ile toplu pazarlık ve iş uyuşmazhklarının halline ilişkin bir protokol imzalanir.
Protokolu Kıbrıslı türk ve Kıbrıslı Rum işçi ve işveren sendikaları ortaklaşa imzalamıştı.
1963 olayları nedeni ile Kıbrıs Türk sendikalarının sendikal faaliyet anlamında ciddi çalışmaları büyük
bir duraklama dönemine girer. Uzun bir dönemden sonar ilk kez sendikalar 1969 bütçesine ilişkin
kendi pozisyonlarını belirleme için bir araya gelirler. 2 Kasım 1968 tarihinde TÜRK-SEN’de bir araya
gelen sendikalar şunlardı:
1. Kıbrıs Hükümeti Türk Memurları Kurumu
2. Kıbrıs Türk Orta Eğitim Öğretmenler Birliği
3. Kıbrıs Türk İlkokul Öğretmenler Sendikası
4. Türk Kooperatif İnkişaf Dairesi Personel Sendikası
5. C.Y.T.A. Müstahdemleri Sendikas
6. Evkaf Türk Müstahdemleri Sendikas
7. Kıbrıs Su Encümenleri Türk Müstahdemleri Birliği
8. Kıbrıs Türk Elekrik İdaresi Türk  Müstahdemleri Birliği
9. Türk Cemaat Meclisi Memurin Sendikası
10. TÜRK-SEN
1974 yılına kadar her kazada bir de şubesi olan TÜRK-SEN, 1974 sonrası Kıbrıslı Türklerin kuzeyde
toplanmasından kaynaklanan zorunlu yerleşimden ötürü, çalışanlarını Milli Tip (Tek Tip) yani adanın
hangi bölgesinde olursa olsun, aynı iş kolunda olan her çalışan aynı sendikaya üye oldu. Böylece
Federasyonun kazalardaki şubeleri de fonksiyonlarını yitirmiş olduklarından ortadan kaldırıldı. Her
şubenin başında profesyonel İcra Kurulu Üyesi bulunuyordu. Yeniden orgütlenme sonunda
Federasyonumuzun merkezi Lefkoşa’da açıldı ve çalışmalarımız halen bu yapı ile devam etmektedir.
Bu yeni oluşumda her üye sendika Federasyonun İcra Kurulunda birer temsilci ile temsil edilmektedir.
Federasyonun bugünkü Teşkilat şemasında İcra Kurulu olarak 1 Genel Başkan, 2 Genel Başkan
Vekili, 1  Genel Sekreter,  Mali Sekreter, 1 Eğitim ve Dış İlişkiler Sekreteri1 Teşkilatlanma Sekreteri ve
5 üye olmak üzere toplam 12 kişiden oluşmaktadır. Olağan Genel Kuruldan sonar en yetkili organ olan
Yonetim Kurulumuz ise 21 kişiden oluşmaktadır. Olağan Genel Kurul, her 4 senede bir yapılmaktadır.
Federasyonumuza hem “beyaz yakalı (memur) hem de  “mavi yakalı (işçi)” örgütleyen sendikalar
üyedirler.
Dış İlişkilerimiz
Federayonumuz, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), Avrupa Seidkalar
Konfederasyonu (ETUC) ve Uluslararası Hür İşçiSendikaları üyesi olup ETUC’un Icra Kurulu ve
ICFTU’nun Yönetim Kurulu üyesiyiz. Federasyonumuz pek çok uluslararası konferansa katilmakta ve
üyesi olduğumuz ETUC ve ICFTU’nun çeşitli komitelerinde asıl ve yedek üye olarak görev

yapmaktayız. Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum bütün sendikal örgütlenmelerin katılımıyla ilk kez 1995
yılında gerçekleştirilen Sendikal Forum ile iki toplumun sendikalarının biraraya gelişleri doruğa ulaştı.
Tüm Kıbrıs Sendikal Forumu kurucusu olduk. Bu formda sadece kurucu üye olarak değil Forumun
Koordinatorü olarak da çeşitli görevler yapmaya devam ediyoruz.
Sonuç:
TÜRK-SEN Kıbıs Türk Halkının en eski ve köklü işçi federasyonu olarak çalışmalarını pek çok zorluk
altında sürdürmeye devam etmektedir. Üye sendikaların güçlü olması demek sendikalara iüye işçilerin
güçlü olması demektir. Çalışanların güçlü olduğu oranda federasyonumuz daha da güçlenerek
çalışmalarını sürdürecektir.
TÜRK-SEN’in üye sayısı halen 10 sendika olup bu sendikalar şunlardır:
1. Kıbrıs Türk Askeri Müistahdemler Sendikası (AS-SEN)
2. Kıbrıs Türk Banka, Ticaret ve Büiro Çalışanları Sendikası (BANK-SEN)
3. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Çalışanları Sendikası (EL-SEN)
4. Kıbrıs Türk Telekomünikasyon Müsahdemleri Sendikası (TEL-SEN)
5. Kıbrıs Türk Gıda, Tütün ve Müskirat İşçileri Sendikası (GIDA-SEN)
6. Kıbrıs Türk Liman İşçileri Sendikasi (LİMAN-SEN)
7. Turizm Emekçileri Sendikası (TES)
8. KKTC Sağlık İşçileri Sendikası (SAĞLIK-SEN)
9. Hava Trafik Kontrolörleri Sendikası (HTKS)
10. Kıbrıs Türk Hava Taşıyıcıları Çalışanları Sendikası (HAVA-SEN)